Karaciğer Nakli

Karaciğer Nakli Nedir?

Vücutta meydana gelen çeşitli hastalıkların etkisiyle doku ve organ fonksiyonlarının belirli düzeyde aksaması ya da tamamen yetersizliği gibi durumlar gelişebilir. Organlar geri dönüşümsüz bir şekilde yetmezliğe uğradığı takdirde vücut için hayati fonksiyonların yerine getirilememesinden kaynaklanan ciddi sağlık sorunları yaşanabilir. Hayatın idame ettirilmesi için yetersiz kalan organın sağlıklı bir başka organ ile değiştirilmesi veya sağlıklı organın vücuda nakledilmesi günümüzde sık başvurulan tedavi yöntemlerinden biridir. Bu kapsamda nakli yapılabilen organlardan biri de karaciğerdir. 

Karaciğer insan vücudunda yaşamı sağlayan biyokimyasal maddelerin ve metabolizmanın düzenlenmesini ve denetlenmesini sağlar. Vücut için hayati maddeleri üretim, vücut için zararlı maddelerin uzaklaştırılmasında ya da etkisizleştirilmesinde görev yapar. Bunların dışında ise daha pek çok farklı görevi üstlenir. Karaciğerde yaşanan yetmezlik durumunda tüm bu önemli fonksiyonların yerine getirilmesi ve hastanın yaşamını devam ettirilebilmesi için vücuda yeni bir karaciğer dokusu nakledilmelidir.

Karaciğer nakli, hastanın vücut dokularına uyumlu olduğu tespit edilen karaciğer dokusunun donör vücudundan alınarak hasta vücuduna nakledilmesi işlemidir. Hastanın kan dolaşımı safra yollarıyla irtibatlı hâle getirilir. Böylece nakledilen karaciğer dokusu, yaşamını sürdürdüğü yeni vücutla uyumlu bir şekilde büyür ve vücudun yeni karaciğer organı olarak faaliyet gösterir. 

Diğer yandan yeni yerleştirilen karaciğer dokusu bir başka kişinin özelliklerine sahip olduğu için hastanın vücut hücreleri tarafından yabancı doku olarak algılanması riski vardır. Bu durumda bağışıklık sistemi karaciğer dokusunu vücuttan uzaklaştırmaya çalışabilir. Bunu engellemek için hastaların nakilden sonra bağışıklık sistemini baskılayıcı ilaçlar kullanması gerekir. İlaçlar yetersiz kaldığı takdirde nakledilen doku zaman içinde ölebilir, nakil süreci ya da ilaçlar dolayısıyla çeşitli sağlık problemleri gelişebilir. Bu nedenle karaciğer nakli süreci dikkatli ve kontrollü bir şekilde, aynı zamanda uzman ve deneyimli sağlık profesyonelleri tarafından yönetilmelidir.

Karaciğer Nakli Neden Yapılır?

Karaciğerin sahip olduğu fonksiyonlar vücut açısından hayati öneme sahiptir. Bu fonksiyonlarda bir aksaklık olması, karaciğer yetmezliği sorununun varlığını gündeme getirir. Aşağıdaki sağlık sorunlarının etkisinde kalan karaciğer dokularında yetmezlik bulguları gelişmesi söz konusu olabilir.

• Karaciğer dokusunun etkileyen viral enfeksiyonlara bağlı olarak hücrelerin ölümü sonucunda karaciğer yetmezliği gelişebilir. Hepatit B ve hepatit C enfeksiyonları, günümüzde karaciğer yetmezliğinin en sık görülen sebeplerindendir.
• Kronik olarak alkol kullanan kişilerin karaciğer hücreleri zaman içinde zarar görebilir. Bunun sonucunda uzun vadede sirozla birlikte karaciğer yetmezliği yaşanabilir.
• Karaciğerin kendi hücrelerinden ya da mide, akciğer, kalın bağırsak gibi farklı dokulara ait kanserlerin karaciğere olan metastazları dolayısıyla karaciğer dokusu fonksiyonlarını yerine getiremeyebilir. Bunun sonucunda karaciğer yetmezliği ortaya çıkabilir.
• Karaciğer içerisindeki yağ dokusunun artmasıyla birlikte doku yapısı bozulabilir ve karaciğer yetmezliği yaşanabilir.
• Karaciğerin en önemli fonksiyonlarından biri, safra sıvısı üretimi yapmasıdır. Safra salgısı, safra yolları üzerinden bağırsaklara ulaşmakta olup çeşitli nedenlerle bu yolun fonksiyonlarının aksaması, safra salgısının karaciğer dokusu içinde birikmesine, hücrelerin ölümüne ve karaciğer yetmezliğine sebep olabilir.
• Vücudun kendi bağışıklık sistemi hücrelerinin karaciğer hücrelerini yabancı olarak algılaması ve bunlara saldırması sonucu karaciğer yetmezliği ortaya çıkabilir.

Karaciğer Nakli Nasıl Yapılır?

Organ naklinde karşılaşılan en önemli sorun, nakledilen doku ya da organla organ alıcısı hastanın vücut dokuları arasında uyuşmazlık gelişmesi ve bunun sonucunda çeşitli sorunlar gelişmesidir. Olası bir uyuşmazlık gelişmesini mümkün olduğunca engellemek ise nakil sürecinin temel hedefidir. Nakil merkezleri uyuşmazlığı önlemek için hastaların kan grupları ve dokulara ait uyuşmazlıktan sorumlu olan antijen isimli biyokimyasal belirteçlerini belirleyip kaydeder.

Karaciğer nakli yapılması gereken hastalar uygun bir nakil merkezine başvurup süreci başlatır. Nakil merkezlerinin tespit ettiği kriterler açısından gerekli araştırma yapılır. Hasta nakil merkezi kriterlerine uygun bulunursa nakil listesine alınır. Nakil öncesi yapılan değerlendirmede hesaplanan çeşitli risk skorlamalarına göre hastanın nakildeki önceliği belirlenir. Listede bu önceliğe göre donör arayışına gidilir. 

Karaciğer nakli genellikle canlı donörden ya da henüz hayatını kaybetmiş kişilerden olmak üzere iki türde gerçekleştirilebilir. Canlı donörden yapılan nakillerde karaciğerin küçük bir parçası alınıp nakledilir. Nakledilen doku zamanla gelişir ve bütün bir karaciğer hâlini alır. Organ bağışında bulunmuş hayatında kaybeden kişinin nakle uygunluğu hâlinde hasta sağlık merkezine çağrılır ve operasyonla karaciğer nakledilir.

Karaciğer Nakli Hangi Hastalıklarda Uygulanır?

Karaciğer nakli, yetmezlik durumundaki karaciğer dokusuyla sağlıklı olanı değiştirme işlemidir. Böylece diğer tıbbi yöntemlerle tedavi edilemeyen karaciğer yetmezliklerinde başarılı sonuçlara erişilebilir. Karaciğer yetmezliğine sebep olan farklı hastalıklar bulunmakla birlikte karaciğer yetmezliğinden dolayı ortaya çıkan en sık patolojilerden biri sirozdur. Kronik bir hastalık olan siroza sebep olan hastalıklar arasında enfeksiyonlar, NASH, alkolizm, otoimmün hastalıkları, Budd Chiari sendromu, epitoid hemanjionemdotelyoma ve alveolar kist hidatik, hepatosellüler karsinom ile akut karaciğer yetmezliği sıralanabilir.

Karaciğer yetmezliğinin tedavisi için tek kesin çözüm, organ naklidir. Karaciğer yetmezliği olan her bireyin organ nakli işleminden faydalanması mümkündür. Nakil ameliyatı için uygunluk kriterini sağlayan kişiler, karaciğer nakli sayesinde normal karaciğer fonksiyonlarına kavuşabilir.

Karaciğer Nakli Nasıl Uygulanır?

Karaciğer nakli, kadavra vericili ya da canlı karaciğer vericili olmak üzere iki farklı yolla gerçekleştirilebilir. Organ bağışında sunulan kadavra vericili nakil için beyin ölümü gerçekleşmiş sağlıklı karaciğeri olan bir kadavra donör gereklidir. Acil şartlarda yapılan hazırlıklarla ameliyat gerçekleştirilir. 

Canlı vericili karaciğer nakillerinde ise hem alıcı hem vericiye detaylık tetkik ve değerlendirmeler yapılır. Ameliyat sonrası karşılaşılabilecek sorunlar bu sayede minimize edilir. Canlı vericili karaciğer nakli ameliyatı kapsamında vericiden alıcı adayının gereksinimine göre karaciğerin sağ, sol ya da özellikle çocuk alıcılar için sol lobun bir kısmı alınmaktadır. 

Alıcının ameliyatı kapsamında ise safra kesesiyle birlikte hasta karaciğer tamamen çıkarılır. Kadavra ya da canlı vericiden alınan uygun hacimdeki karaciğer aynı yere yerleştirilir.