Kornea Nakli

Kornea Nakli Nedir?

Göz küresinin en ön kısmında bulunan, şeffaf ve kubbe şeklindeki doku, korneadır. Dış dünya ile göz arasındaki bağlantıyı sağlayan kornea, görüntünün algılanması için ihtiyaç duyulan ışığın göze ilk iletildiği ve ışığın kırıldığı bölge olma özelliğine sahiptir. Korneanın kırdığı ışık, göz bebeği üzerinden gözün iç kısmına iletildikten sonra göz merceği tarafından ikinci kez kırılır ve retinada net görmenin gerçekleştiği sarı noktaya odaklanır. 

Sarı noktada oluşan görüntü ise reseptör hücreleri tarafından sinir hücrelerine aktarılarak beynin görme merkezine iletilir ve algılanır. Net bir görüntü oluşabilmesi için kornea sağlıklı olmalıdır. Korna dokusu doğrudan kanlanma göstermemekte, bunun yerine korneayla gözün renkli tabakası olan iris arasında bulunan boşluktaki vücut sıvısından difüzyon yoluyla besin ve oksijen elde etmektedir.

Korneanın etkilendiği çeşitli sağlık sorunları dolayısıyla yapısı bozulan korneanın alınması, donörden temin edilen kornea dokusunun hastaya nakledilmesi ise kornea naklidir. Kornea nakli prosedüründe kornea dokusunun tamamının ya da sadece üst katmanının nakledilmesi mümkündür. Az sayıda seçilmiş vakada ise nakil işleminde yapay kornea dokularının kullanılması söz konusu olabilir.

Kornea Nakli Hangi Durumlarda Yapılır?

Kornea; yaralanma, kalıtsal hastalık, enfeksiyon, kornea dejenerasyonu ve göz cerrahisi komplikasyonları nedeniyle zarar görebilir. Bu durumda hasta olan ya da hasar görmüş olan korneanın sağlıklı donörden alınan kornea ile değiştirilmesi söz konusu olabilir. Kornea nakli aşağıdaki durumlarda uygulanabilir:

• Kornea hastalıkları
• Korneal ülserler
• Kornea yaralanmalar
• Kalıtsal kornea bozuklukları

Kornea nakli, nakil ameliyatları içerisinde en başarılı olanlardan biridir. Günümüzde kornea nakli tam kat yani penetran keratoplasti yöntemiyle yapılabileceği gibi kornea dokusundaki hastalık hangi kornea tabakasını tutuyorsa, ona yönelik olarak yarım kat yani lameller keratoplasti yapılması da söz konusu olabilir.

Kornea nakli, hastaya lokal ya da genel anestezi uygulandıktan sonra yapılır. Saydamlığını kaybetmiş ya da şeklini kaybetmiş olan kornea dokusu, tam kat olarak çıkarılır ve sağlıklı donör korneadan aynı büyüklükte hazırlanan doku hastaya nakledilir. Verici kornea, alıcı kornaya dikilir. Yaklaşık 45 ila 60 dakikada ameliyat tamamlanır.

Günümüzde kornea nakli tam kat ya da yarım kat olarak yapılabilir. Korneanın iç tabakası olan endotel tabakasının sağlam ve ön tabakasının hasta olduğu durumlarda yalnızca korneanın ön tabakası değiştirilir. Bu cerrahi prosedürün adı, DALK yani Derin Ön Lameller Keratoplasti’dir. 

Kornea endotel tabakası yetersiz olduğu durumlarda sadece bu tabaka değiştirilir. Bunun için Descemet Membran Endotelyal Keratoplasti (DMEK) yöntemi uygulanır. Bu cerrahi prosedürün başarı oranı hasta özelinde değişebilmesine karşın genellikle yüksektir.

DALK ameliyatında korneanın hastalıklı ön tabakası değiştirilir, en iç tabakası olan endotel hücreleri ise yerinde kalır. Verici dokuya ait endotel hücreleri alınmadığı için nakil yapılan korneanın reddedilmesi riski büyük ölçüde azalır.

DMEK ameliyatında korneanın tam kat değil sadece iç tabakası değiştirilir. Tam kat kornea naklinden farklı olarak çok sayıda dikiş olmayan bu yöntem “dikişsiz kornea nakli” olarak adlandırılır. Korneanın ön tabakası hastanın kendi dokusu olduğundan kornea, tam nakil korneasına göre travmalara karşı çok daha dayanıklı olmaktadır.

Kornea Naklinde Hangi Yöntemler Kullanılır?

Kornea naklinin uygulanması sırasında farklı yöntemler ve teknikler kullanılabilir. Bu kapsamda korneanın tamamı ya da kornea tabakalarının bir kısmı yerine konulur. Kornea naklinde kullanılan temel yöntemlerden bazıları şu şekildedir:

• Penetrasyon (tam) kornea nakli yönteminde hastanın hasarlı kornea dokusu tamamen çıkarılır ve donör kornea tam olarak yerine yerleştirilir. Donör kornea, dikişler ya da doku yapıştırıcıları kullanılarak sabitlenir. Penetrasyon nakli, kornea tabakalarının tam bir değişimini sağlar ve korneanın tüm katmanlarını yeniler.
• Ön tabaka (epitel) nakli yöntemi, korneanın yüzey tabakası olan epitelin nakledilmesiyle gerçekleştirilir. Bazı yüzeyel kornea hastalıklarında kullanılan bu yöntemde sadece epitel değiştirilir. Epitel nakli, son derece hızlı bir iyileşme süreci sağlayarak görme fonksiyonunu düzeltebilir.
• Orta tabaka (stroma) nakli yöntemi ise korneanın orta tabakası olan stromanın nakledilmesi yoluyla uygulanır. Hasarlı ya da hastalıklı stroma çıkarılarak yerine donör stroma konulur. Lamellar stromal nakil ile kornea dokusunun sadece bir kısmı değiştirilerek iyileşme süreci hızlandırılabilir.

Kornea Naklinde Donör Seçimi ve Hazırlığı

Kornea naklinin başarılı olabilmesi için donör seçimi ve hazırlığı aşaması çok önemlidir. Uyumlu ve sağlıklı bir kornea dokusunun temin edilebilmesi için donör seçimi titizlikle yapılmalıdır. Optik şeffaflığını koruyan, enfeksiyondan arındırılmış ve minimal patolojik değişikliklere sahip olan kornea, ideal bir donör kornea olarak kabul edilir. 

Donör kornea genellikle beyin ölümü gerçekleşmiş bağışçılardan sağlanır. Kornea bankaları; donör korneaların toplanması, işlenmesi, depolanması ve uygun alıcıya tahsis edilmesi konularında kritik bir role sahiptir. Donör kornealarının kalitesinin değerlendirilmesi ve uygunluğunun belirlenmesi için mikrobiyolojik ve histopatolojik testler uygulanır. Bu sayede donör korneanın enfeksiyon riski azaltılabilir ve nakil başarısı artırılabilir.

Donör korneaların hazırlığı, optimal nakil sonuçları elde etmek açısından kritik bir önem taşır. Kornea naklinden önce donör kornea muayene edilerek temizlenir. Kornea çapı ve kalınlığı ölçülerek gerekli görülmesi hâlinde uygun boyutlara kesilir. Nakilden önce donör kornea soğuk saklanarak kornea hücrelerinin canlılığını koruması sağlanır ve nakil sürecinde kornea dokusunun iyileşmesi süreci desteklenir. 

Kornea Nakli Sonrası Dikkat Edilmesi Gerekenler

Kornea naklinden sonra hastaların iyileşme sürecini desteklemek ve başarılı sonuçlar elde edebilmek için bazı unsurlara dikkat edilmelidir. Bunların başunda düzenli takip randevularının aksatılmaması gelir. Bu takipler sayesinde doktor naklin ilerlemesini izler ve olası komplikasyonları tespit eder. Takip randevuları sırasında göz muayenesi, görme testleri ve gerekli görüntüleme tekniklerinden faydalanır.

Kornea naklinden sonra diğer bir önemli nokta ise nakledilen korneanın reddini önlemek için bağışıklık sistemini baskılayan ilaçların kullanılmasıdır. Bu ilaçların düzenli ve zamanında kullanılması sayesinde naklin başarılı olması ve rejenerasyon riskinin azalması sağlanabilir. 

Hastaların kornea naklinden sonra göz hijyenine dikkat etmesi son derece önemlidir. Gözlerin temiz tutulması, enfeksiyon riskinin azalmasını sağlar. Bu aşamada doktorun önerdiği göz damlaları düzenli olarak kullanılmalı ve gözlerin nemli kalması sağlanmalıdır.

Kornea naklinden sonraki dönemde gözlük ya da güneş gözlüğü kullanılması, uygun göz koruması sağlaması açısından önemlidir. Bu sayede gözlere toz, rüzgar ya da güneşin zararlı UV ışınları gibi dış etkenlerden kaynaklanabilecek hasarlar korunabilir.